چکیده :
 پرداخت یارانه از جمله راههای انتقال درآمد است که عمدتاً به منظور حمایت از اقشار کم درآمد و بهبود توزیع درآمد صورت می گیرد در کشور ما نیز از ابتدای دهۀ ۵۰ کالاهای یارانه ای به طور گسترده توزیع شد.
امروزه بنا به دلایل محدودیت بودجه و منابع کمیاب در کشورهای در حال توسعه و عدم تأمین نیازهای اساسی گروههای فقیر، هدفمندسازی پرداخت یارانه به گروههای هدف مورد توجه واقع شده است.
هدف اصلی این پژوهش بررسی الگوی فعلی مواد غذایی شامل : یارانه میان دهک درآمدی شهری و روستایی و ارائه راهکارههای علمی می باشد و به منظور بررسی رفتار مصرف کنندگان و برآورد کشش های قیمتی کالاهای مورد مطالعه از رهیافت دیتون ۱۹۹۸ استفاده گردید. براساس این رهیافت و با بهره گیری از تفاطت میان گروههای مختلف مصرف کننده موسوم به دسته که هر دسته در برگیرنده یک شهرستان بود واکنش مصرف کنندگان در مورد قیمت مورد بررسی قرار گرفت. پس از تخمین تابع تقاضای کالاهای مشمول یارانه (برنج . نان . روغن . گندم) کشش قیمتی درآمدی و کیفیت محاسبه شد. معادلات تقاضای این کالاها براساس روش رگرسیون به ظاهر نامرتبط و با استفاده از بسته نرم افزاری  micro Fit.4:1 صورت گرفت. داده های این بررسی نیز شامل مخارج و مقدار مصرف کالاهای مزبور و همچنین ویژگی های جمعیتی اندازه خانوار و میزان تحصیلات سرپرست خانوار بود.
این اطلاعات از میان ۸۴۸ خانواده روستایی و ۶۰۷ خانواده شهری استان : خراسان، مازندران، آذربایجان و …
ارزیابی و روند فعلی مصرف کالاهای منتخب حاکی از وجود تفاطت قابل ملاحظه میان دهک های مختلف شهری و روستایی از لحاظ میزان مصرف و مخارج اختصاص یافته به این کالاها بنا شد. به گونه ای که در حال حاضر دهک های درآمدی بالاتر هم از لحاظ کمیت و هم کیفیت از کالاهای منتخب بهره بیشتری می برند. رفتار مصرفی مصرف کنندگان شهری و روستایی نیز حاکی از این است که کالاها به صورت مجموعه ای مکمل مصرف می شوند.
تأثیر افزایش قیمت کالاهای منتخب بر روی میزان انرژی بر حسب کالری و درآمد دهک های مختلف و شاخص فقر به کمک سناریوهای مختلف افزایش قیمت این کالاها بررسی شد. نتایج حاصل از بررسی اثرات تغذیه ای حاکی است از افزایش همزمان قیمت تمامی کالاهای مصرف کنندگان روستایی که بیشتر از مصرف کنندگان شهری تحت تأثیر قرار می گیرند.
افزایش قیمت برنج نیز در اغلب دهک های درآمدی مصرف کنندگان شهری بیش از مصرف کنندگان روستایی با کاهش انرژی مواجه کرده و در مورد زنان این روند تا حدودی معکوس است و میان دهک های درآمدی شهری و روستایی نیز میزان کاهش در کالری نسبتاً نامنظم است.
بررسی اثرات درآمدی افزایش قیمت : قند، شکر، نان هم نشان داد که با افزایش قیمت این کالاها مصرف کنندگان روستایی نسبت به مصرف کنندگان شهری کاهش در درآمد بیشتری را تجربه می کنند.
سناریو افزایش قیمت برنج و افزایش همزمان قیمت تمامی کالاها نیز در مناطق شهری بیشتر دهک های درآمدی پایین و در میان مصرف کنندگان روستایی نیز بیشتر دهک های درآمدی بالا را تحت تأثیر قرار می دهد.
براساس نتایج به دست آمده پیشنهاد می شود ابتدا دهک درآمدی در مناطق شهری و روستایی شناسایی شود و توزیع یارانه ای کالاها در میان دهک های واقع در زیر خط فقر صورت گیرد. البته کاهش توزیع یارانه ای این کالا در میان دهک های درآمدی بالا نیز باید تدریجی صورت گیرد.
فهرست منابع :
 ۱ ) انیستیتو تحقیقات تغذیه ای و صنایع غذایی کشور (۱۳۷۸)، جدول ترکیبات مواد غذایی ترجمه آریو موحدی و رویا و روستا، انتشارات انیستیتو تحقیقات تغذیه ای و صنایع غذایی کشور، چاپ اول، تهران.
۲ ) بخشوده؛ م (۱۳۷۵)، بررسی تقاضا انواع گوشت در ایران، مجموعۀ مقالات اولین کنفرانس اقتصاد کشاورزی ایران، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زابل، صفحه ۵۸۸ – ۵۶۵ .
۳ ) پناهی، ع .ر، (۱۳۷۵)، تحلیل رفتار مصرفی در مناطق شهری، کاربرد سیستم تقاضای تقریباً ایده ال، مورد ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز، شیراز.
۴ ) ترازنامه بانک مرکز جمهوری اسلامی ایران، سال های مختلف.
۵ ) تقوی، م . و، غروری نخجوانی (۱۳۷۹)، روند فقر در ایران طی دو دهه گذشته، فقر در ایران، مجموع مقالات، دانشگاه علوم تهران، تهران.
۶ ) تودارو . م، (۱۳۶۶)، توسعه اقتصادی در جهان سوم، ترجمه غلامعلی فرجادی، تهران وزارت برنامه و بودجه، مرکز مدارک اقتصادی – اجتماعی و انتشارات، چاپ دوم، تهران.
۷ ) رئیس دانا، ف (۱۳۷۹)، زیر خط فقر در ایران، مجموع مقالات، دانشگاه تهران، تهران.
۸ ) سازمان مدیریت برنامه ریزی کشور، (۱۳۸۰)، نظام هدفمند یارانه ها، تهران.
۹ ) گجراتی . د، (۱۹۹۶)، مبانی اقتصاد سنجی، ترجمه حمید ابریشمی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
۱۰ ) مجتهد، ا . (۱۳۷۸)، بررسی اثرات پرداخت یارانه نان در ایران و کاهش آن در اقتصاد پژوهش های برنامه ریزی و اقتصاد کشاورزی و تهران.
۱۱ ) مرکز آمار ایران، (۱۳۷۹)، طرح آمارگیری درآمد و هزینه درآمد خانوار، تهران.
۱۲ ) مؤسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی، (۱۳۷۵)، بررسی اقتصاد یارانه، انتشارات مؤسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی، چاپ سوم، تهران.
۱۳ ) نجفی . ب، (۱۳۷۳)، راههای اصلاح نظام کنونی سوبسید نان، فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه سال دوم، شماره ۸ .